Page loading... Please wait.
3|1|4 - अनुदात्तौ सुप्पितौ
॥ तस्मै पाणिनये नमः ॥
3|1|4
SK 3709
अनुदात्तौ सुप्पितौ   🔊
सूत्रच्छेदः
अनुदात्तौ (प्रथमाद्विवचनम्) , सुप्पितौ (प्रथमाद्विवचनम्)
अनुवृत्तिः
आदिः  3|1|3 (प्रथमैकवचनम्)
अधिकारः
प्रत्ययः  3|1|1＞ परश्च  3|1|2＞ आद्युदात्तश्च  3|1|3
सम्पूर्णसूत्रम्
सुप्-पितौ प्रत्ययौ आदि-अनुदात्तौ
सूत्रार्थः
सुप्-प्रत्ययानाम् तथा पित्-प्रत्ययानाम् प्रथमः स्वरः अनुदात्तः भवति ।
आद्युदात्तश्च 3|1|3 अनेन सूत्रेण सर्वेषां प्रत्ययानाम् आदिस्वरस्य उदात्तत्वे प्राप्ते अनेन सूत्रेण सुप्-प्रत्ययानां विषये तथा पित्-प्रत्ययानां विषये अपवादः उच्यते । "सुप्-प्रत्ययेषु तथा पित्-प्रत्ययेषु विद्यमानः आदिस्वरः अनुदात्तः भवति" इत्याशयः ।

उदाहरणम् -
1) सुप्-प्रत्ययाः - औ, जस्, अम्, औट् आदयः । एतेषाम् सर्वेषाम् प्रथमस्वरः अनेन सूत्रेण अनुदात्तः भवति । यथा - "राम + भ्याम् → रामाभ्याम्" इत्यत्र "भ्या" इत्यस्य आकारः अनुदात्तः भवति ।

2) पित्-प्रत्ययाः (= ते प्रत्ययाः येषु पकारः इत्संज्ञकः अस्ति) = ल्यप्, शप्, ङीप् - आदयः । एतेषां सर्वेषां प्रथमस्वरः अनेन सूत्रेण अनुदात्तः भवति । यथा, "भू + शप् + ति → भवति" इत्यत्र वकारोत्तरः अकारः अनुदात्तः भवति ।
One-line meaning in English
The first letter of the सुप् and the पित् प्रत्ययाः is अनुदात्त.
काशिकावृत्तिः
पूर्वस्य अयम् अपवादः। सुपः पितश्च प्रत्ययाः अनुदात्ताः भवन्ति। दृषदौ। दृषदः। पितः खल्वपि पचति। पठति।
`पूर्वस्यायमपवादः` इति। नाप्राप्ते तस्मिन्नस्यारम्भात्। सुबिति प्रत्याहारस्य ग्रहणम्, न सप्तमीबहुवचनस्य; तस्य पित्त्वादेवानुदात्तस्य सिद्धत्वात्। अत एव वृत्तौ `सुपः` इति बहुवचनेन निर्देशः कृतः। प्रत्याहारग्रहणञ्चेदं सुप एव पकारेण नान्येन; तस्यानन्यार्थत्वात्। `पचति, पठति` इति। शबत्रोदाहरणम्, न तिप; तस्य `तास्यनुदात्त` 6|1|180 इत्यादिनैव सिद्धत्वात्॥
अनुदातौ सुप्पितौ॥ सुबिति प्रत्याहारस्येदं ग्रहणम्, न स्पतमीबहुवचनस्य; पित्वादेवानुदातत्वस्य सिद्धत्वात्। अत एव वृतौ ठ्सुपःऽ इति बहुवचनम्। पित एततु प्रक्रमानुरोधेन बहुवचनम्। सुपश्च पकारेण प्रत्याहारः, न कप; टाबादीनां पित्करणात्। पचतीति। शबन्तोदाहरणम्, तिपस्त्वदुपदेशात् ठ्लसार्वधातुकम्ऽ इत्येव सिद्धम्॥
सिद्धान्तकौमुदी
पूर्वस्य अपवादः । यज्ञस्य । न यो युच्छति (न यो युच्छ॑ति) । शप्तिपोरनुदात्तत्वे स्वरितप्रचयौ ।
Text Unavailable. Please use feedback link below to provide the text if you have.
Text Unavailable. Please use feedback link below to provide the text if you have.
लघुसिद्धान्तकौमुदी
-
महाभाष्यम्
Text Unavailable. Please use feedback link below to provide the text if you have.